………………………………………………………………………………………………………………………………. 116
منابع انگلیسی ……………………………………………………………………………………………………………………………. 120
پیوست‌ها
برگه اطلاعات و رضایت نامه پژوهش………………………………………………………………………………………… 131
پرسشنامه عزت نفس روزنبرگ…………………………………………………………………………………………………. 132
پرسشنامه اضطراب اجتماعی لیبوویتز……………………………………………………………………………………. 133
پرسشنامه اضطراب اجتماعی SPIN ………………………………………………………………………………………. 135
پرسشنامه افسردگی بک …………………………………………………………………………………………………………… 136
اسلایدهای مرتبط با آزمون عزت نفس ضمنی………………………………………………………………………… 139
اسلایدهای مرتبط با آزمون ترس از ارزیابی منفی ضمنی……………………………………………………… 1
فهرست جدول‌ها
جدول 4-1- میانگین و انحراف استاندارد سن در دو گروه آزمایش و کنترل……………………….. 91
جدول4-2- میانگین و انحراف استاندارد تحصیلات در دو گروه آزمایش و کنترل……………….. 92
جدول4-3- داده‌های توزیع فراوانی وضعیت تاهل در گروه آزمایش …………………………………….. 92
جدول4-4- داده‌های توزیع فراوانی وضعیت تاهل در گروه کنترل ……………………………………….. 93
جدول 4-5- داده‌های توصیفی متغیر نمره عزت نفس ضمنی ……………………………………………… 93
جدول4-6- داده‌های توصیفی متغیر ترس از ارزیابی منفی ضمنی ……………………………………… 94
جدول4-7- داده‌های توصیفی اضطراب اجتماعی ………………………………………………………………….. 94
جدول4-8- داده‌های توصیفی متغیر اضطراب اجتماعی لیبوویتز………………………………………….. 95
جدول4-9- داده‌های توصیفی متغیر عزت نفس آشکار (روزنبرگ) میانگین ……………………….. 95
جدول4-10- آزمونt مستقل متغیر سن …………………………………………………………………………………. 96
جدول 4-11- آزمونt مستقل متغیر اضطراب اجتماعی ………………………………………………………… 96
جدول 4-12- آزمونt مستقل متغیر اضطراب اجتماعی (لیبوویتز) ………………………………………. 96
جدول4-13- آزمونt مستقل متغیر عزت نفس آشکار (روزنبرگ) ………………………………………… 97
جدول 4-14- آزمونt مستقل متغیر عزت نفس ضمنی ………………………………………………………. 97
جدول4-15- آزمونt مستقل متغیر ترس از ارزیابی منفی ضمنی ……………………………………….. 97
جدول4-16- تحلیل کوواریانس یک راهه متغیر عزت نفس ضمنی …………………………………….. 98
جدول4-17- تحلیل کوواریانس یک راهه متغیر ترس از ارزیابی منفی ضمنی …………………… 99
جدول4-18- تحلیل کوواریانس یک راهه متغیر اضطراب اجتماعی …………………………………… 100
جدول4-19- تحلیل کوواریانس یک راهه متغیر سطح اضطراب اجتماعی ………………………… 101
جدول4-20- تحلیل کوواریانس یک راهه متغیر عزت نفس آشکار (روزنبرگ) ………………….. 102
جدول4-21- همبستگی عزت نفس آشکار (روزنبرگ) و عزت نفس ضمنی ……………………. 102
چکیده
اختلال اضطراب اجتماعی، رایج‌ترین اختلال اضطرابی و سومین اختلال شایع روانپزشکی به حساب می‌آید. امروزه پژوهش‌های بالینی در حوزه بررسی سازوکارهای زیربنایی اضطراب اجتماعی به منظور دستیابی به درمان‌های موثر به خصوص درمان‌های شناختی افزایش چشم‌گیری پیدا کرده است. افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی تداعی‌های خودکار منفی نسبت به خود داشته و به دنبال آن انتظار مورد ارزیابی منفی قرار گرفتن از جانب دیگران را دارند. در واقع عزت نفس ضمنی آن‌ها پایین و ترس از ارزیابی منفی ضمنی‌شان بالاست. هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی روش شرطی‌سازی ارزشی زیرآستانه‌ای بر افزایش عزت نفس ضمنی و کاهش ترس از ارزیابی منفی ضمنی و ارزیابی اثربخشی این روش بر کاهش سطح اضطراب اجتماعی، از بین رفتن اختلال و عزت نفس آشکار در افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی است. در این پژوهش دو گروه از افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی که در هر گروه 20 نفر به طور تصادفی گمارده شده بودند، قرار گرفتند. در ابتدا هر دو گروه پرسشنامه‌های اضطراب اجتماعی کانور، اضطراب اجتماعی لیبوویتز، عزت نفس روزنبرگ و افسردگی بک را تکمیل کرده، سپس با استفاده از آمایه رایانه‌ای IAT نمره عزت نفس ضمنی و ترس از ارزیابی منفی ضمنی‌شان مورد سنجش واقع شد. در مرحله بعد مداخله شرطی‌سازی ارزشی زیرآستانه‌ای به مدت 3 روز نامتوالی بر روی گروه آزمایش اجرا شد. تمام این مراحل برای گروه کنترل نیز با اجرای مداخله شرطی‌سازی ارزشی زیرآستانه‌ای با محرک خنثی انجام شد. یافته‌های پژوهش نشان داد که شرطی‌سازی ارزشی زیرآستانه‌ای منجر به افزایش عزت نفس ضمنی و کاهش ترس از ارزیابی منفی ضمنی افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی شد. همچنین سطح اضطراب اجتماعی این افراد کاهش پیدا کرد ولی تغییر قابل توجهی در کل اختلال اضطراب اجتماعی و عزت نفس آشکار آن‌ها مشاهده نشد.
مقدمه
اضطراب بیانگر حالت هیجانی نامطلوبی است که محصول فشار و کشمکش‌های روانی فرد است و مشخصه بارز آن ترس و بیم از حوادث منفی آینده است. چنانچه این ترس و تشویش مبهم و پراکنده بوده و وابسته به موضوع معینی نباشد و یا به صورت افراطی درآید، اضطراب نوروتیک[1] مطرح می‌شود (لیندسی[2]، 1995). اضطراب نوروتیک در طبقه‌بندی تشخیصی رسمی DSM-IV-TR تحت عنوان اختلالات اضطرابی شناخته می‌شود (کاپلان[3]-سادوک[4]، 2003).
در میان انواع اختلالات اضطرابی، اختلال اضطراب اجتماعی[5] رایج‌ترین اختلال اضطرابی و سومین اختلال شایع روانپزشکی (انجمن روانپزشکی آمریکا[6]، 1994؛ ترجمه نائینیان، مداحی و بیابانگرد، 1374) به حساب می‌آید. در اضطراب اجتماعی افراد در موقعیت‌های اجتماعی یا عملکردی آن چنان مضطرب می‌شوند که خود را مجبور به اجتناب از موقعیت می‌بینند یا آن را با اضطراب زیاد تحمل می‌کنند و به نوعی زندگی حرفه‌ای، تحصیلی و اجتماعی‌شان مختل می‌گردد (حمیری، 1389).
هسته اصلی اختلال اضطراب اجتماعی ترس از ارزیابی منفی[7]، مورد انتقاد قرار گرفتن و یا طرد شدن است که به دنبال آن فرد به اجتناب مفرط از موقعیت‌های اجتماعی رو می‌آورد (انجمن روانپزشکی آمریکا، 1994؛ ترجمه نائینیان، مداحی و بیابانگرد، 1374). ارزیابی خود به صورت منفی ممکن است منجر به داشتن این انتظار که دیگران نیز آن‌ها را به‌طور منفی ارزیابی کنند؛ شود (لیری[8] و کوالسکی[9]، 1995؛ به نقل از کوکووسکی[10] و اندلر[11]، 2000) داشتن این‌چنین طرحواره منفی از خود، مولفه‌ای مهم در تعریف اضطراب اجتماعی تلقی می‌شود (کلارک[12] و ولز[13]، 1995). چنین سبک شناختی‌ای نه تنها وخامت اضطراب اجتماعی را تشدید کرده، بلکه در تداوم اختلال نقش مهمی ایفا می‌کند. در تایید این فرضیه، بک[14]، امری[15] و گرینبرگ[16] (1996) نشان داده‌اند که افراد مضطرب اجتماعی، در مقایسه با افراد غیر مضطرب، بیان‌ها و باورهای منفی بیشتری را در ارزیابی خود گزارش می‌کنند. پس بنابراین عزت نفس پایین منجر به افزایش ترس از ارزیابی منفی دیگران شده که متعاقباً افزایش اضطراب اجتماعی را به دنبال دارد (کوکووسکی، اندلر، 2000؛ تیچمن[17] و آلن[18]، 2007).
با توجه به آنچه گفته شد عزت نفس نقش مهمی در عملکرد شناختی ایفا می‌کند. در واقع عزت نفس ناپایدار یا متغیر، با خشم (واسچل[19] و کرنیس[20]، 1996)، واکنش هیجانی و افسردگی (باتلر[21]، هوکانسون[22] و فلین[23]، 1994؛ کرنیس، گران‌من[24] و ماتیس[25]، 1991) مرتبط است. تلاش‌های بسیاری در جهت تغییر عزت نفس با اطلاعات مربوط به خود مثبت یا منفی انجام شده است (ریکتا[26] و دائن هیمر[27]، 2003). در مجموع پژوهش‌ها نشان داده‌اند که افراد دارای عزت نفس پایین، در مقایسه با افراد دارای عزت نفس بالا، دسترسی شناختی بیشتری به ضعف شخصی خود پس از شکست دارند (دادسون[28]، وود[29]، 1998).
بیشتر پژوهش‌های صورت گرفته در مورد عزت نفس، بر خود ارزیابی‌های آشکار (در نظر گرفتن آگاهانه و نسبتاً کنترل شده) متمرکزاند، با این حال در طول چند سال اخیر، پژوهش‌هایی با تمرکز بر عزت نفس ضمنی (ناآگاهانه، فراتر از یادگیری و خودکار) شکل گرفته‌اند (بکاس[30]، بالدوین[31]، پیکر[32]، 2004؛ دیجکسترهوویس[33]، 2004). نتایج پژوهش‌های اخیر حاکی از آن است که عزت نفس ضمنی پایین با نشانه‌هایی همچون آسیب‌پذیری به افسردگی و اضطراب همراه است (بوسون[34]، برآون[35]، زیگلر-هیل[36] و سوآن[37]، 2003؛ جوردن[38]، اسپنسر[39]
